Της Μαρίας – Αλεξάνδρας Παπουτσή *
Το δικαίωμα στην πρόσβαση αποτελεί – θα έλεγε κανείς – τον ακρογωνιαίο λίθο στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και την κορωνίδα των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία στα υποκείμενα προσωπικών δεδομένων.
-Είναι κάποιο καινούριο δικαίωμα που θα πρέπει να γνωρίζω;
Το δικαίωμα στην πρόσβαση ενός υποκειμένου στα προσωπικά του δεδομένα κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα ήδη από το 1997, συνεπώς δεν πρόκειται για κάποιο νέο δικαίωμα.
Ωστόσο, με την πρόσφατη αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για την προστασία προσωπικών δεδομένων, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο, η σημασία του δικαιώματος αυτού έχει επανέλθει στο προσκήνιο. Το δικαίωμα στην πρόσβαση αναγνωρίζεται σήμερα στο Άρθρο 15 του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (γνωστότερος στα αγγλικά με το ακρωνύμιο «GDPR») και ορισμένοι περιορισμοί του εισήχθησαν με τον πρόσφατο Ν.4624/2019, ιδίως στα Άρθρα 29, 30 και 33.
-Τι είναι το δικαίωμα στην πρόσβαση;
Όταν μιλάμε για «δικαίωμα στην πρόσβαση», εννοούμε πρόσβαση στα προσωπικά σου δεδομένα. Πηγαίνοντας ένα βήμα πίσω, προσωπικά δεδομένα είναι οποιαδήποτε πληροφορία σε εξατομικεύει ή μπορεί να σε εξατομικεύσει, όπως για παράδειγμα η ηλεκτρονική σου διεύθυνση, η φωτογραφία σου, οι αγοραστικές σου συνήθειες.
Το δικαίωμα πρόσβασης σου επιτρέπει να μάθεις, μεταξύ άλλων:
Α) ποια δεδομένα σου έχει ο οποιοσδήποτε οργανισμός.
«Οποιοσδήποτε» εννοούμε από τον οδοντίατρό σου, το γυμναστήριο της γειτονιάς στο οποίο έχεις συνδρομή, την αεροπορική εταιρία ή ταξιδιωτικό γραφείο που κλείνεις εισιτήρια, μέχρι και κολοσσούς των ψηφιακών μέσων όπως η Google, το Facebook, το Twitter.
B) πώς και γιατί χρησιμοποιεί τα δεδομένα σου.
Δηλαδή, μπορείς να μάθεις για ποιους σκοπούς και με ποιες μεθόδους επεξεργάζεται ο οργανισμός, η οντότητα αυτή, τα δεδομένα σου. Να μάθεις για παράδειγμα, εάν απλά τα χρησιμοποιεί για να σε βοηθήσει να βρεις αυτό που ψάχνεις, ή και για να δημιουργήσει το προφίλ σου με βάση τις αναζητήσεις σου και να σου προβάλει σχετικές διαφημίσεις.
Γ) σε ποιους τα στέλνει.
Αντικείμενο του δικαιώματος πρόσβασης είναι και η πληροφόρησή σου για το εάν ο οργανισμός στον οποίο έδωσες αρχικά τα προσωπικά σου δεδομένα, τα έχει μοιραστεί και με άλλους οργανισμούς και εάν ναι, ποιοι είναι αυτοί και για ποιους σκοπούς.
Δ) πόσο τα διατηρεί.
Ενημερώνεσαι για το εάν ο οργανισμός που έχει τα προσωπικά σου δεδομένα σκοπεύει να τα διατηρήσει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και ποιο είναι αυτό το διάστημα.
Να θυμάσαι!
Το δικαίωμα στην πρόσβαση ασκείται δωρεάν.
Ο εκάστοτε οργανισμός οφείλει να σου απαντήσει και μάλιστα μέσα σε ένα μήνα από την άσκηση του δικαιώματος.
Μπορείς να ζητήσεις απλά να μάθεις πληροφορίες για τα δεδομένα σου ή και να ζητήσεις αντίγραφο αυτών.
Τα προσωπικά σου δεδομένα είναι καταρχήν «δικά σου» και όχι του κάθε οργανισμού στον οποίο τα έχεις κοινοποιήσει. Έχεις και μπορείς να ασκήσεις εξουσία πάνω στα δικά σου προσωπικά δεδομένα.
-Γιατί είναι σημαντικό το δικαίωμα στην πρόσβαση;
Θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε την ύπαρξη του δικαιώματος στην πρόσβαση, αλλά και πώς μπορούμε να το ασκήσουμε, καθώς αποτελεί το πρώτο βήμα στο να αποκτήσουμε (και πάλι!) τον έλεγχο των προσωπικών μας δεδομένων. Να μάθουμε τι γνωρίζουν για εμάς οι άλλοι και τι σκοπεύουν να κάνουν με αυτές τις πληροφορίες.
Επιπλέον, το δικαίωμα στην πρόσβαση διευκολύνει την άσκηση των υπόλοιπων δικαιωμάτων που μας αναγνωρίζονται από τη νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων, όπως το δικαίωμα διόρθωσης, το δικαίωμα διαγραφής, το δικαίωμα φορητότητας κλπ. Προκύπτει λογικά ότι θα πρέπει να γνωρίζεις ποια δεδομένα σου έχει κάποιος οργανισμός, ώστε μετά να αποφασίσεις π.χ. αν χρειάζεται διόρθωση ορισμένων λαθών, εάν επιθυμείς να διαγραφούν κάποια δεδομένα που δεν σε αντιπροσωπεύουν πια, ή εάν θέλεις να τα μεταφέρεις σε νέο πάροχο.
-Πώς μπορώ να ασκήσω το δικαίωμα αυτό;
Κάθε οργανισμός χρησιμοποιεί διαφορετικά μέσα με τα οποία μπορείς να ασκήσεις τα δικαιώματα προστασίας των προσωπικών σου δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος πρόσβασης. Μπορείς να ζητήσεις πρόσβαση στα δεδομένα σου, επικοινωνώντας με τον αντίστοιχο οργανισμό μέσω ταχυδρομείου (ηλεκτρονικού ή απλού), μέσω κάποιας ειδικής φόρμας ή άλλου αντίστοιχου πεδίου που θα βρεις στην ιστοσελίδα του οργανισμού.
Γενικά, καλό είναι να αναζητήσεις για λέξεις κλειδιά όπως «Πολιτική Απορρήτου»/ «Privacy Policy», «ρυθμίσεις ασφάλειας», «ρυθμίσεις απορρήτου», «άσκηση δικαιωμάτων», «Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων», «πρόσβαση στις πληροφορίες μου» κλπ., ώστε να βρεις τον κατάλληλο τρόπο να επικοινωνήσεις το αίτημα της πρόσβασης στα δεδομένα σου.
Οι περισσότερες μεγάλες εταιρίες ψηφιακών μέσων προσφέρουν αρκετά ανεπτυγμένα εργαλεία που διευκολύνουν πιο συστηματικά την πρόσβαση στα δεδομένα σου.
Παρακάτω θα βρεις σχετικά παραδείγματα εταιριών που διαχειρίζονται μεγάλο όγκο των προσωπικών σου δεδομένων, καθώς και οδηγίες βήμα-βήμα για το πώς να ασκήσεις το δικαίωμα πρόσβασής σου σε αυτές.
Το παράδειγμα του Facebook
Η πλατφόρμα του Facebook σου δίνει τη δυνατότητα να ασκήσεις το δικαίωμα πρόσβασης με δύο τρόπους.
Απόκτησε πρόσβαση στις πληροφορίες σου
Ρυθμίσεις -> Οι πληροφορίες σας στο Facebook -> Αποκτήστε πρόσβαση στις πληροφορίες σας -> Προβολή
Με αυτόν τον τρόπο μπορείς να δεις τις πληροφορίες που είτε έχεις μοιραστεί ο ίδιος με το Facebook, είτε τις πληροφορίες που το Facebook έχει συλλέξει μέσα από τη δραστηριότητά σου (π.χ. ενδιαφέροντα, στοιχεία σύνδεσης, ιστορικό αναζήτησης κ.λπ.)
Το εργαλείο αυτό είναι χρήσιμο εάν θέλεις να δεις εύκολα και γρήγορα συγκεντρωμένη τη δραστηριότητά σου στην πλατφόρμα αυτή και στη συνέχεια –εάν το επιθυμείς- να ασκήσεις κάποιο άλλο από τα δικαιώματά σου. Για παράδειγμα, εάν επιθυμείς να διαγράψεις όλες τις δημοσιεύσεις σου από το 2016, μπορείς με το εργαλείο αυτό, αντί να ανατρέξεις στις δημοσιεύσεις του 2016 από το Χρονολόγιο σου, να κάνεις αναζήτηση το έτος που σε ενδιαφέρει και αφού εμφανιστούν συγκεντρωμένες όλες οι δημοσιεύσεις, να προχωρήσεις στη διαγραφή τους.
Επίσης, μην ξεχάσεις να αφιερώσεις λίγο χρόνο στο πεδίο «Πληροφορίες σχετικά με εσάς», που βρίσκεται ακριβώς από κάτω. Εκεί θα βρεις πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντά σου και τις διαφημίσεις που σου προβάλει το Facebook, τρίτους οργανισμούς που έχουν μοιραστεί τα στοιχεία σου (email, κινητό τηλέφωνο) με τη Facebook προκειμένου να σου προβάλουν διαφημίσεις στην πλατφόρμα, καθώς και πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία και τις συνδέσεις σου.
Ζήτησε αντίγραφο των προσωπικών δεδομένων σου
Επιπλέον, έχεις δικαίωμα να ζητήσεις από τη Facebook αντίγραφο των δεδομένων σου ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία:
Ρυθμίσεις -> Οι πληροφορίες σας στο Facebook -> Κατεβάστε τις πληροφορίες σας -> Προβολή
Στο αμέσως επόμενο στάδιο μπορείς να επιλέξεις εάν θέλεις το αρχείο να περιέχει όλα τα δεδομένα σου ή συγκεκριμένες κατηγορίες δεδομένων, τη μορφή του αρχείου μεταξύ HTML και JSON καθώς και την ποιότητα των δεδομένων. Αφού κάνεις κλικ στο πεδίο «Δημιουργία αρχείου», θα χρειαστεί να περιμένεις μέχρι να ολοκληρωθεί το αρχείο σου.
Όταν ολοκληρωθεί η δημιουργία του αρχείου, θα λάβεις σχετική ειδοποίηση στην πλατφόρμα του Facebook. Πατώντας στην ειδοποίηση αυτή, θα μεταφερθείς στη σελίδα όπου θα βρίσκεται διαθέσιμο το αρχείο σου για λήψη. Σαν τελευταίο βήμα πριν λάβεις το αρχείο σου, το Facebook θα σου ζητήσει να πληκτρολογήσεις τον κωδικό πρόσβασής σου, ώστε να επιβεβαιώσει ότι τη λήψη την ζητάς πράγματι εσύ, ο κάτοχος του λογαριασμού και ότι τα δεδομένα σου δεν θα καταλήξουν σε λάθος χέρια!
Στην περίπτωση που ζητήσεις από το Facebook όλα τα δεδομένα σου, σύμφωνα με την παραπάνω διαδικασία, θα σου σταλεί ένα αρχείο που θα περιλαμβάνει τους παρακάτω τύπους δεδομένων:
Το παράδειγμα της Google
Οι περισσότεροι από εμάς χρησιμοποιούμε υπηρεσίες της Google καθημερινά. Είτε χρησιμοποιείς τις πιο διαδεδομένες υπηρεσίες της Google όπως Google search, YouTube, Gmail, Google Maps είτε τις λιγότερο διαδεδομένες όπως Google Home, Google Pay, Google Flights, είναι αλήθεια ότι η εν λόγω εταιρεία επεξεργάζεται τεράστιο όγκο δεδομένων σου.
Πώς μπορείς λοιπόν να ασκήσεις το δικαίωμα πρόσβασης στην Google; Ομοίως όπως η Facebook, έτσι και η Google παρέχει δύο τρόπους άσκησης του δικαιώματος αυτού.
Επισκόπησε τη δραστηριότητά σου
Προκειμένου να επισκοπήσεις τη δραστηριότητά σου στα προϊόντα και υπηρεσίες της Google, ακολούθησε τα παρακάτω βήματα:
Είσοδος στον Google Λογαριασμό σας -> Δεδομένα και εξατομίκευση -> Δραστηριότητα και Χρονολόγιο
και
Είσοδος στον Google Λογαριασμό σας -> Δεδομένα και εξατομίκευση -> Τα στοιχεία που δημιουργείτε και οι ενέργειες σας
Αφότου μάθεις για τη δραστηριότητα σου, μπορείς να επιλέξεις τη διαγραφή προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με τη δραστηριότητά σου, καθώς και να επιλέξεις αν επιθυμείς να συνεχίσεις να αποθηκεύεται η δραστηριότητά σου στις υπηρεσίες Google που χρησιμοποιείς, εδώ:
Είσοδος στον Google Λογαριασμό σας -> Δεδομένα και εξατομίκευση -> Στοιχεία Ελέγχου Δραστηριότητας
Ζήτησε αντίγραφο των προσωπικών σου δεδομένων
Μπορείς επίσης να κατεβάσεις αντίγραφο των προσωπικών σου δεδομένων, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
Είσοδος στον Google Λογαριασμό σας -> Δεδομένα και εξατομίκευση -> Κατεβάστε, διαγράψτε ή σχεδιάστε τι θα συμβεί στα δεδομένα σας – > Κατεβάστε τα δεδομένα σας
Κάνοντας κλικ στο πεδίο «Κατεβάστε τα δεδομένα σας», θα ανοίξει νέα καρτέλα όπου μπορείς να επιλέξεις αν επιθυμείς το αρχείο να περιέχει πληροφορίες για όλα τα προϊόντα της Google που χρησιμοποιείς ή μόνο για συγκεκριμένα προϊόντα, εάν επιθυμείς εξαγωγή του αρχείου μόνο μία φορά ή εξαγωγή αρχείων ανά δύο μήνες για ένα έτος, τη μέθοδο προβολής τους αρχείου (π.χ. μέσω email ή απευθείας αποθήκευση στο cloud) τον τύπο του αρχείου, καθώς και το μέγεθός του.
Αφότου υποβάλεις το αίτημα για λήψη αντιγράφου των δεδομένων σου, θα λάβεις ένα email όπου θα πρέπει να επιβεβαιώσεις ότι ζήτησες ο ίδιος το εν λόγω αρχείο. Στη συνέχεια, θα ξεκινήσει η διαδικασία δημιουργίας του αρχείου και αφότου ολοκληρωθεί, θα λάβεις email με την τοποθεσία του αρχείου σου, ανάλογα με τον τρόπο προβολής που επέλεξες. Για να λάβεις το αρχείο σου, θα πρέπει να πληκτρολογήσεις τον κωδικό πρόσβασης.
Στην περίπτωση που ζητήσεις το αρχείο σου να περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα της Google, θα σου σταλεί το παρακάτω αρχείο.
Προσοχή! Τόσο στο Facebook όσο και στην Google, η διαδικασία δημιουργίας του αρχείου σου μπορεί να διαρκέσει από ώρες έως και μέρες, ανάλογα με τον όγκο των δεδομένων σου. Αφότου δημιουργηθεί το αρχείο, θα πρέπει να το κατεβάσεις άμεσα καθώς θα είναι διαθέσιμο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
-«Άσκησα το δικαίωμα πρόσβασης αλλά δεν μου απάντησαν καθόλου/εντός της προθεσμίας» , «Δεν έμεινα ικανοποιημένος από την απάντηση που έλαβα» , «Τα αρχεία δεν περιλαμβάνουν όλα τα προσωπικά μου δεδομένα». Τι μπορώ να κάνω σε αυτές τις περιπτώσεις;
Να θυμάσαι ότι σε κάθε περίπτωση έχεις το δικαίωμα να υποβάλεις καταγγελία στην Ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, συμπληρώνοντας τη φόρμα Παραβίασης δικαιώματος (Άρθρα 15 – 22 GDPR) που θα βρεις εδώ.
Πηγή άρθρου: https://www.homodigitalis.gr/
*Η Μαρία-Αλεξάνδρα Παπουτσή είναι δικηγόρος με ειδίκευση στο διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα (LL.M.). Τα τελευταία έτη ασχολείται ενεργά με την εταιρική συμβουλευτική σε νομικά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και ιδιωτικότητας.