Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το Digital Omnibus Package, μια εκτεταμένη νομοθετική παρέμβαση που τροποποιεί βασικούς πυλώνες του ευρωπαϊκού ψηφιακού πλαισίου, όπως ο GDPR και η ePrivacy. Ο οργανισμός noyb δημοσίευσε μια πρώτη νομική ανάλυση και ένα αναλυτικό βίντεο, ΕΔΩ, στο οποίο παρουσιάζονται οι κρίσιμες αλλαγές, οι νομικές συνέπειες και τα σημεία που ενδέχεται να δημιουργήσουν κινδύνους για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η ΕΕΛΛΑΚ εξετάζει τις αλλαγές αυτές υπό το πρίσμα της ανάγκης ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ψηφιακής ανεξαρτησίας μέσα από λύσεις ανοιχτού λογισμικού, ανοιχτού υλισμικού και διαφανούς διακυβέρνησης.
Τι επισημαίνει το noyb: μια λεπτομερής αποτύπωση των κρίσιμων θεμάτων
Το βίντεο του noyb προσφέρει μια αρχική επεξήγηση των αλλαγών που εισάγει το Digital Omnibus.
Μεταξύ άλλων, αναλύονται:
1. Η αλλαγή του ορισμού των προσωπικών δεδομένων (00:00 – 11:50 και άρθρο 4(1))
Η ομάδα του noyb αναφέρει ότι η νέα διατύπωση περιορίζει σημαντικά τον νομικό ορισμό των προσωπικών δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένες κατηγορίες δεδομένων που σήμερα θεωρούνται προστατευόμενες ενδέχεται να εξαιρεθούν. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η ενίσχυση πρακτικών προφίλ και μικροστοχοποίησης από μεγάλες πλατφόρμες χωρίς τις σημερινές εγγυήσεις του GDPR.
2. Η εισαγωγή ενός εξαιρετικά ευρέος «ερευνητικού σκοπού» (32:00 – 41:40 και άρθρα 4(38), 5(1)(b), 13, 89)
Το noyb τονίζει ότι η χρήση της έννοιας της έρευνας διευρύνεται σε βαθμό που ακόμη και εμπορική αξιοποίηση δεδομένων θα μπορεί να καλύπτεται. Αυτό δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο κατάχρησης, ιδίως από μεγάλες πλατφόρμες που επενδύουν δισεκατομμύρια στην ΤΝ και την ανάλυση δεδομένων. Όπως επισημαίνουν, μια τέτοια διάταξη μπορεί να καταστήσει δυσχερή κάθε έλεγχο και λογοδοσία.
3. Οι αλληλεπιδράσεις με τους κανόνες για την Τεχνητή Νοημοσύνη (41:40 – 56:10, άρθρα 9(2)(k), 9(5), 88c)
Η ομάδα του noyb εξηγεί ότι η προσπάθεια ευθυγράμμισης του GDPR με το AI Act ενδέχεται να αφήνει νομικά κενά σε ευαίσθητες επεξεργασίες. Εάν οι κανόνες της ΤΝ επιτρέπουν ευρύτερη χρήση δεδομένων χωρίς αντίστοιχο δικλίδες ασφαλείας από τον GDPR, θα δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο ρυθμιστικό παράδοξο. Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζεται για τα μοντέλα που εκπαιδεύονται σε μεγάλα σύνολα προσωπικών δεδομένων, τα οποία μπορεί να διατηρούν έμμεση ή έμφαση πληροφορία που αφορά πρόσωπα.
4. Ο περιορισμός στο Δικαίωμα Πρόσβασης (56:10 – 1:00:50, άρθρα 12 και 15)
Το noyb δείχνει ότι ο νέος μηχανισμός επιτρέπει στις εταιρείες να αρνούνται αιτήματα πρόσβασης όταν τα θεωρούν υπερβολικά ή όταν η επεξεργασία θεωρηθεί «μη ανακτήσιμη». Αυτό, για τον οργανισμό, αποτελεί ένα σοβαρό πλήγμα στις βασικές λειτουργίες του GDPR, αφού το δικαίωμα πρόσβασης είναι θεμέλιο της διαφάνειας.
5. Η εξαίρεση για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (1:00:50 – 1:06:45, άρθρο 13)
Αν και το μέτρο στοχεύει στη μείωση της γραφειοκρατίας, το noyb προειδοποιεί ότι μπορεί να οδηγήσει σε νομικά κενά και άνιση προστασία των πολιτών. Η απουσία αναλυτικών πολιτικών απορρήτου δεν προστατεύει τους χρήστες, ακόμη και αν οι επιχειρήσεις είναι μικρές.
6. Η πρόσβαση στον τερματικό εξοπλισμό και οι νέοι κανόνες cookie (1:06:45 – 1:17:35, άρθρα 88a, 88b και 5(3) ePrivacy)
Η ομάδα του noyb εξηγεί ότι η νέα προσέγγιση στα cookies και γενικότερα στην πρόσβαση στον τερματικό εξοπλισμό μπορεί να μεταβάλει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι συσκευές στην Ευρώπη. Αν οι κανόνες επιτρέψουν σε εταιρείες που ελέγχουν λειτουργικά συστήματα να ρυθμίζουν μονομερώς την πρόσβαση, η Ευρώπη θα βρεθεί εγκλωβισμένη σε ένα περιβάλλον με περιορισμένο ανταγωνισμό και ελάχιστη διαφάνεια.
Αναθεώρηση του ορισμού των προσωπικών δεδομένων και επιπτώσεις για την προστασία των πολιτών
Το άρθρο 4(1) εισάγει έναν στενότερο ορισμό, ακυρώνοντας τη μέχρι σήμερα ευρεία κάλυψη του GDPR. Σε ένα περιβάλλον όπου η ΤΝ τροφοδοτείται από τεράστιους όγκους δεδομένων, αυτό αποτελεί απειλή για τα δικαιώματα των πολιτών. Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τα εργαλεία ελέγχου με ανοιχτά πρότυπα και διαφάνεια, ώστε να είναι εφικτός ο τεχνικός και νομικός έλεγχος των μεγάλων πλατφορμών.
Η ευρεία εξαίρεση για έρευνα και η ανάγκη για ανοιχτή επιστήμη
Οι διατάξεις 4(38), 5(1)(b), 13 και 89 κινδυνεύουν να μετατρέψουν την «έρευνα» σε γενικό κανόνα εξαίρεσης. Χωρίς υποχρεωτική τεκμηρίωση σε αποθετήρια ανοιχτού κώδικα και χωρίς ανεξάρτητο έλεγχο, η εξαίρεση μπορεί να λειτουργήσει εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Η Ευρώπη πρέπει να υιοθετήσει πλήρως την αρχή της ανοιχτής επιστήμης ως αντίβαρο.
Τεχνητή Νοημοσύνη και ανάγκη για στρατηγική ανοιχτών μοντέλων
Τα άρθρα 9(2)(k), 9(5) και 88c δεν διασφαλίζουν επαρκώς ότι η χρήση ευαίσθητων δεδομένων για εκπαίδευση ή λειτουργία συστημάτων ΤΝ γίνεται με εγγυήσεις ασφάλειας. Η ΕΕ πρέπει να στηρίξει ανοιχτά μοντέλα ΤΝ, ανοιχτές πλατφόρμες και ευρωπαϊκές υποδομές βασισμένες στο RISC-V και ανοιχτά frameworks, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από αμερικανικούς και κινεζικούς παρόχους.
Περιορισμοί στο δικαίωμα πρόσβασης
Οι αλλαγές στα άρθρα 12 και 15 περιορίζουν τη δυνατότητα των πολιτών να κατανοούν και να ελέγχουν την επεξεργασία των δεδομένων τους. Χωρίς πρόσβαση δεν μπορεί να υπάρξει άσκηση δικαιωμάτων. Η Ευρώπη πρέπει να απαιτήσει ανοιχτά APIs, διαλειτουργικότητα και ευρωπαϊκές ενιαίες πλατφόρμες πρόσβασης στα δεδομένα.
Πρόσβαση στον τερματικό εξοπλισμό και ευρωπαϊκή ψηφιακή κυριαρχία
Οι διατάξεις 88a, 88b και 5(3) της ePrivacy είναι ίσως οι πιο κρίσιμες για το μέλλον του ευρωπαϊκού τεχνολογικού οικοσυστήματος. Αν η ΕΕ δεν εξασφαλίσει ελεύθερη εγκατάσταση λειτουργικών συστημάτων, ανεξάρτητα app stores και υποστηρικτικό πλαίσιο για ανοιχτό υλισμικό, η ευρωπαϊκή αγορά θα παραμείνει σε καθεστώς εξάρτησης.
Το Digital Omnibus μπορεί είτε να ενισχύσει τα δικαιώματα των πολιτών και την ευρωπαϊκή ψηφιακή ανεξαρτησία, είτε να αποδυναμώσει το θεσμικό πλαίσιο και να διευρύνει την εξάρτηση από ολιγοπώλια. Η ΕΕ πρέπει να συνδέσει το Omnibus με μια στρατηγική ανοιχτότητας σε όλα τα επίπεδα: λογισμικό, υλισμικό και διακυβέρνηση. Μόνο έτσι θα διασφαλίσει την προστασία των πολιτών και τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ψηφιακής οικονομίας απαλλαγμένης από μονοπωλιακές εξαρτήσεις.
—
Πηγές άρθρου:
1. Digital Omnibus – First Legal Analysis – noyb.eu
2. Ψηφιακή Κυριαρχία και Κράτος Δικαίου: Γιατί η Ευρώπη Πρέπει να Επενδύσει στην Ανοιχτότητα –opengov.ellak.gr
3.Ανοιχτό Υλισμικό και Λογισμικό για την Τεχνητή Νοημοσύνη: Η Μεγάλη Πρόκληση και Ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση – openhardware.ellak.gr
4. Ψηφιακή Ταυτοποίηση για Όλους: Προστατεύοντας τη Δημοκρατία και την Ευρωπαϊκή Οικονομία στην Εποχή των Ψηφιακών Πλατφορμών – opengov.ellak.gr