ΕΛ/ΛΑΚ | creativecommons.gr | mycontent.ellak.gr |
freedom

Εξουσία και δικαιώματα στον ψηφιακό κόσμο

article_banner“Η Uber, η μεγαλύτερη εταιρεία ταξί στον κόσμο, δεν κατέχει αυτοκίνητα. Η Facebook, η πιο δημοφιλής εταιρεία πληροφορικής παγκοσμίως, δεν παράγει περιεχόμενο. Η Alibaba, η αλυσίδα λιανικής με τη μεγαλύτερη κεφαλαιακή αξία στον κόσμο, δεν διαθέτει δικά της εμπορεύματα. Και η Airbnb, η μεγαλύτερη επιχείρηση παροχής στέγης, δεν έχει ακίνητα”. Η μάχη λοιπόν στις νέες ψηφιακές αγορές γίνεται για τη διεπαφή ανάμεσα στους πελάτες και στα προϊόντα / υπηρεσίες. Αυτό αποφαίνεται ο Τομ Γκούντγουιν, αναλυτής της Silicon Valley, στον οποίο ανήκει και το παραπάνω απόφθεγμα. Στον πληροφορικό καπιταλισμό η διεπαφή είναι ένας αλγόριθμος και οι παράγοντες του παιχνιδιού οι μεγάλες επιχειρήσεις παροχής διαδικτυακών υπηρεσιών.

 

Διαχωρισμένες εξουσίες στον πληροφορικό καπιταλισμό

Το Διαδίκτυο είναι το πιο εξελιγμένο μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας που επινοήθηκε ποτέ. Εντούτοις, σήμερα ο ψηφιακός κόσμος κινδυνεύει να εξελιχθεί σε δυστοπία. Ένα υβρίδιο μεγάλου αδελφού και θαυμαστού καινούργιου κόσμου. Οι δύο πλευρές του: NSA και Facebook. Καθολική επιτήρηση (NSA) αλλά και οικειοθελής εκχώρηση της ιδιωτικότητάς μας μέσα από μια γενική κατάσταση επίπλαστης καταναλωτικής ευτυχίας και απουσίας νοήματος (Facebook). Σε ανύποπτο χρόνο (2010) ο ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ έχει δηλώσει ότι “Οι άνθρωποι δεν έχουν πια κανένα πρόβλημα να μοιράζονται πιο ανοιχτά προσωπικές πληροφορίες με άλλους ανθρώπους. (Η ιδιωτικότητα) είναι ένας κοινωνικός κανόνας που αποτελεί προϊόν κοινωνικής εξέλιξης”, υπονοώντας έτσι πως στην ψηφιακή εποχή τα δικαιώματα στην ιδιωτικότητα είναι απαρχαιωμένα.

Στους 100 πιο επισκέψιμους ιστοτόπους του Διαδικτύου μόλις δύο ανήκουν από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ελέγχονται δημοκρατικά από τους χρήστες τους. Όλοι οι υπόλοιποι ελέγχονται από εταιρείες. Η εμπορευματοποίηση του νέου αυτού χώρου ανθρώπινης δραστηριότητας έχει συγκροτήσει τόσο σοβαρές ασυμμετρίες εξουσίας, ώστε να απειλείται ο ελευθεριακός χαρακτήρας του. Αν παρομοιάζαμε το Facebook με μια χώρα, με ποια θα ήταν πιο κοντά; Μια φιλελεύθερη δημοκρατία με αναγνωρισμένα θεμελιώδη δικαιώματα και δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση (λ.χ. ΗΠΑ) ή με ένα απολυταρχικό καθεστώς (λ.χ. Σαουδική Αραβία); Ο τρόπος με τον οποίο το Facebook αποσπά τη συναίνεση των χρηστών για την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων δεν μοιάζει με το κοινωνικό συμβόλαιο, αλλά με το ancien regime της φεουδαρχικής αριστοκρατίας.

Στον ψηφιακό κόσμο ο κώδικας είναι ο νόμος. Στον κώδικα λοιπόν μπορούν να είναι εγχαραγμένοι με αυτοματοποιημένο τρόπο κανόνες απόλυτης διαφάνειας, εκμετάλλευσης και κυριαρχίας. Ποιοι κατασκευάζουν τον κώδικα στους εταιρικούς ιστοτόπους; Ποιοι κατασκευάζουν τον κώδικα στο Διαδίκτυο; Ποιοι αποφασίζουν για το ποιοι θα είναι αυτοί οι κανόνες; Οι αποφάσεις των εταιρικών γιγάντων του Διαδικτύου επικαθορίζουν όλο και περισσότερο το μέλλον της κοινωνίας της πληροφορίας, επηρεάζοντας τη δραστηριότητα εκατομμυρίων χρηστών. Η υπερσυγκέντρωση εξουσίας στις επιχειρήσεις αυτές υπερφαλαγγίζει τις ρυθμιστικές δυνατότητες των κρατών και θέτει σε διακινδύνευση θεμελιώδη δικαιώματα,

 

Η συντακτική εξουσία στην ψηφιακή εποχή

Το παγκόσμιο κίνημα για τα ψηφιακά δικαιώματα αγωνίζεται για τα ψηφιακά κοινά και τον δημόσιο ψηφιακό χώρο ως χώρο ελευθερίας και συλλογικής ενδυνάμωσης. Στην απόλυτη διαφάνεια αντιπαρατάσσει την κρυπτογραφία και τους κοινωνικούς αγώνες ενάντια στην επιτήρηση και την καταστολή. Απέναντι στην εμπορευματικοποίηση, προτάσσει την κοινοχρησία της γνώσης και τη δημιουργία μέσα από το μοίρασμα και τον συνεργατισμό. Απέναντι στις δομές κυριαρχίας και εκμετάλλευσης του πληροφορικού καπιταλισμού αντιπαραβάλλει τη γενικευμένη ελευθεριότητα του βασισμένου στα κοινά ομότιμου τρόπου παραγωγής για μια ανοιχτή κοινωνία της γνώσης. Η ηθική του κινήματος αποτελεί τη μήτρα από την οποία ξεπήδησε το οικονομικό θαύμα της Silicon Valley και όλες οι τεχνολογικές υποδομές της σύγχρονης κοινωνίας της πληροφορίας. Στον ραγδαία εξελισσόμενο ψηφιακό κόσμο, οι σύγχρονες μορφές του κινήματος παίρνουν τη μορφή δυνάμεων κοινοτικοποίησης, όπως τα ανοιχτά πρότυπα, το ελεύθερο λογισμικό, η wikipedia, η ανοιχτή επιστημονική δημοσίευση, το παραγόμενο από τους χρήστες ιντερνετικό περιεχόμενο, οι οποίες βρίσκονται σε σχέση έντασης με τις δυνάμεις εμπορευματικοποίησης της ιδιωτικής οικονομίας της αγοράς.

Το Διαδίκτυο και ο παγκόσμιος ιστός γεννήθηκαν και μέχρι σήμερα λειτουργούν σε κοινόχρηστα πρότυπα επικοινωνίας. Αυτά παράγονται μέσα από ανοιχτές ομάδες χάκερ, που συνασπίζονται στην Ομάδα Εργασίας Μηχανικών του Διαδικτύου (IETF). Ένας από τους πρωτεργάτες της συνόψισε τον τρόπο λειτουργίας των μηχανικών της ραχοκοκαλιάς του Διαδικτύου: “Απορρίπτουμε βασιλιάδες, προέδρους, και ψηφοφορίες. Πιστεύουμε στις συναινετικές διαδικασίες και στον αποτελεσματικό κώδικα λογισμικού” (Κλαρκ, 1992). Το 1986 ο Ρίτσαρντ Στόλμαν αποφασίζει να εκδώσει δικό του κώδικα λογισμικού υπό τη Γενική Δημόσια Άδεια Χρήσης (GPL), παρέχοντας τέσσερις ελευθερίες στις κοινότητες: (i) ελευθερία εκτέλεσης και χρήσης του κώδικα για οποιονδήποτε σκοπό, (ii) ελευθερία μελέτης του τρόπου λειτουργίας του, (iii) ελευθερία αναδιανομής αντιγράφων και (iv) ελευθερία βελτίωσης και δημοσιοποίησης των βελτιώσεων στην κοινότητα. Με το χακάρισμα του αστικού ενοχικού δικαίου και του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας, η ηθική των χάκερ μετατρέπεται αποτελεσματικά σε έναν ιδιότυπο οριζόντιο κοινωνικό συνταγματισμό, γεννώντας το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού. Από τότε, το ελεύθερο λογισμικό επεκτείνεται ως “καρκίνος” σύμφωνα με τα λεγόμενα του Στιβ Μπάλμερ, πρώην CEO της Microsoft, κοινοτικοποιώντας την παγκόσμια παραγωγή λογισμικού στον πιο πρωτοπόρο τεχνολογικά τομέα της οικονομίας, εκεί που υποτίθεται ότι ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής φτάνει στο απώγειο της επιτυχίας του.

 

Για ένα κοινωνικό συμβόλαιο στον ψηφιακό κόσμο

Ιστορικά, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη διαπλέκονται με την εξουσία. Συντάσσονται από μια εξουσία εγγενή στην κοινωνία, προϊόν μεγάλων επαναστάσεων, και περιορίζουν εξουσίες διαχωρισμένες από το κοινωνικό σώμα, όπως το κράτος και το κεφάλαιο. Στον ψηφιακό κόσμο, η συντακτική εξουσία παίρνει τη μορφή του παγκόσμιου κινήματος για τα ψηφιακά δικαιώματα, ενώ οι διαχωρισμένες εξουσίες τη μορφή πολυεθνικών επιχειρήσεων με τεράστια συσσώρευση κεφαλαίου / δεδομένων και διαρκώς αυξανόμενες δυνατότητες παράκαμψης της κοινωνικής λογοδοσίας.

Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο θεμελιωδων δικαιωμάτων για τον ψηφιακό κόσμο, το οποίο να υπάγει την εξουσία των εταιρικών γιγάντων του Διαδικτύου στις κοινωνικές ανάγκες και να δίνει τη σκυτάλη της δημιουργικής πρωτοπορίας και της διαχείρισης των υποδομών στα διανοητικά κοινά, δηλαδή στις παραγωγικές κοινότητες της ανοιχτής και συνεργατικής δημιουργικότητας / καινοτομίας.

Η νέα Silicon Valley θα είναι συνεργατική και αποσυσσωρευτική για το κεφάλαιο. Και πιο κατάλληλος τόπος γι’ αυτή δεν μπορούν παρά να είναι χώρες με τεχνολογικό έλλειμμα λόγω των υψηλότατων εμποδίων εισόδου από την παραγόμενη ώς κλειστή γνώση της αγοράς. Γιατί όχι δηλαδή και η χώρα μας;

 

Αντώνης Μπρούμας, ακτιβιστής των κινημάτων βάσης, δικηγόρος σε θέματα τεχνολογίας και υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Westminster

 

Πηγή: http://www.avgi.gr

Leave a Comment